Toestemming - Info over toestemming/consent/afstemming inzake seksuele contacten

Geen seks zonder toestemming/consent/afstemming!

Wat is toestemming geven?

Seksueel geweld gaat niet over seksuele bevrediging, het gaat over een persoon die macht en controle over de andere

person in black jacket in selective focus photography

Photo by Philipp Wüthrich

uitoefent. Seksueel geweld gaat over het niet hebben van toestemming tot seksueel contact met het slachtoffer of het niet hebben van een overeenkomst omtrent welke handelingen wel en niet toegestaan zijn door het slachtoffer. Het definiëren van toestemming is wel moeilijk. Toestemming is een actieve overeenkomst om deel te nemen in een bepaalde handeling of te worden blootgesteld aan een bepaalde situatie. Toestemming voor een activiteit (zoals kussen of aanraken) impliceert daarom nog geen toestemming tot een andere activiteit, zoals geslachtsgemeenschap.

Lees hier het dossier :Seksueel Grensoverschrijdend Gedrag Landelijk zorgprogramma voor daders van seksuele delicten in de forensische psychiatrie. Klik hier

Seks kan geweldig zijn. Maar er moet steeds een vrijheid zijn om te kiezen. Toestemming betekent dat je iets doet omdat je echt wilt om het te doen – niet omdat je gedwongen, bang of bedreigd wordt. Toestemming en instemming betekent veiligere seks omdat beide personen zich comfortabel voelen en zelf kunnen genieten van seks. Een ander woord voor vrije overeenkomst is “toestemming”. Seks zonder toestemming is een misdaad.

Toestemming is:

het geven van expliciete toestemming.
alleen mogelijk wanneer er sprake is van gelijke macht en een gelijke situatie.
op basis van vrije keuze.
actief, niet passief.
bepaald zonder druk of dwang van anderen.
impliceert welwillende participatie van beide partners
waarbij elke partij zijn eigen grenzen op vrije basis kan aangeven en zelf de voorwaarden kan stellen hoe de seksuele handelingen zullen plaatsvinden

Toestemming is NIET:

toegeven op basis van angst.
op basis van manipulatie, bedrog, of liegen
mogelijk wanneer een persoon meer macht heeft dan de andere.
mogelijk als een persoon onder invloed van alcohol of drugs of verdovende medicatie is.
ingaan op het niet weigeren van seksueel contact of zelfs zelf avances maken van iemand die niet de mentale vermogens heeft oordeelkundig te kunnen beslissen over seksuele handelingen door een aanwezige mentale handicap of ziekte (dementie, depressie, ….)

Toestemming betekent ook :

de toestemming kunnen intrekken als één van beide partijen zich niet aan de overeenkomst houdt die men gesloten
Photo by Mor Shani

heeft.
de toestemming kunnen intrekken als men zich er niet goed meer bij voelt.
verantwoordelijkheid nemen voor het gedrag dat men stelt : een overeenkomst is bindend, men moet achteraf niet beweren dat men niet wist wat men overeen kwam als er een duidelijke schriftelijke overeenkomst was
achteraf niet terugkrabbelen en spreken van misbruik, geweld, verkrachting, enz. als men uit vrije wil en zonder machtsuitoefening (zie boven) bij voorkeur schriftelijke toestemming gegeven heeft.
geen misbruik maken van de persoon aan wie men toestemming gegeven heeft m.a.w. achteraf geen valse beschuldigingen afleggen.
als de toestemming voorwerp was van een of andere vorm van tegemoetkoming (betaling, al dan niet voorwaarde tot relatie, seks met of zonder liefde, voordelen in natura, geheimhouding, enz.) moet zowel de eiser als de persoon die toestemming geeft zich houden aan die voorwaarden zo niet vervalt de toestemming. In dat geval kan ook de eiser van toestemming slachtoffer zijn.

Als er geen toestemming was en er is misbruik : het slachtoffer is NOOIT de schuldige, zelfs als de aanvaller een kennis, een date, een vriend of de echtgenoot is en zelfs niet als het slachtoffer. . .

seksueel intiem was met deze persoon of met andere personen in het verleden.
dronken was of drugs gebruikte en daardoor geen eerlijke toestemming meer kon geven.
op het ogenblik van de feiten door angst bevroor en niet in staat was om ‘nee’ of ‘stop’ te zeggen, of niet in staat was om fysiek terug te vechten.
kleding droeg die anderen als verleidelijk kunnen aanzien of die de indruk had kunnen doen ontstaan dat de betrokkene geen problemen had met het gestelde seksuele gedrag.
gedrag stelde dat door de aanvaller of door anderen kon aanzien worden als promiscue gedrag of permissiviteit ten aanzien van eender welk seksueel gedrag.

Algemeen

Photo by Daria Litvinova

-Verbale of uitdrukkelijke toestemming is het gebruik van woorden om te bevestigen dat je iets wilt. Het belangrijkste om te onthouden over deze vorm van toestemming is dat alles over de overeenkomst wordt verwoord door enkel woorden te gebruiken en dat er geen elementen worden verondersteld of geïmpliceerd. Woorden gebruiken betekent uiteraard ook goed naar elkaar luisteren. Verkeerd begrepen woorden kunnen tot misverstanden inzake toestemming leiden. Als dit niet in het gesprek of de vraag stond vermeld, was dit niet toegestaan.

-Impliciete toestemming is een bewuste en opzettelijke overeenkomst dat iemand iets wil via bepaalde acties of lichaamstaal. Dit soort toestemming kan lastig zijn, omdat de manier waarop lichaamstaal en acties worden geïnterpreteerd, van persoon tot persoon verschilt. Een persoon kan bijvoorbeeld flirterige lichaamstaal zien als geïmpliceerde toestemming voor meer aanraking van andere delen van het lichaam, terwijl iemand anders het kan zien als gewoon instemmen met de flirt en de aanraking die momenteel plaatsvindt. Om deze reden is het altijd het beste om ook mondelinge toestemming te krijgen. Praat met uw partner over hoe zij zich voelen over impliciete toestemming en de manieren waarop zij hun lichaam gebruiken om toestemming te communiceren in een bepaalde seksuele interactie.

-Enthousiaste toestemming betreft zowel de mondelinge handeling van overeenstemming als het communiceren van het niveau van verlangen dat aan die overeenkomst is verbonden. In de eenvoudigste bewoordingen, het is iemand vertellen wat je wilt en hoe graag je het wilt. Het idee achter enthousiaste toestemming is dat het nemen van eigendom en het aangeven van persoonlijke behoeften en verlangens een belangrijk onderdeel is van het toestemmingsproces. Niet alleen helpt dit iemand om de wensen en verlangens van zijn partner te kennen, zowel in het algemeen als op een bepaald moment, maar het voorziet ook in een systeem van open communicatie voor het overbrengen van voorkeuren, wendingen en fantasieën voor en tijdens seks.

-Contractuele toestemming houdt in dat er een schriftelijk contract wordt opgesteld waarin de seksuele voorkeuren van de betrokken partners worden geschetst en waarin duidelijk de seksuele handelingen worden vermeld die wel en niet kunnen worden uitgevoerd, en in welke situaties. Voor sommige mensen betekent contractuele toestemming dat toestemming niet nodig is op dit moment. Voor anderen moet nog steeds een verbale, impliciete of enthousiaste toestemming worden gegeven. Het is belangrijk om te onthouden dat iedereen zich op elk gewenst moment kan afmelden voor het contract of de voorwaarden van het contract kan wijzigen. Het is handig om contractuele toestemmingen regelmatig opnieuw te bekijken om ervoor te zorgen dat elke persoon zich nog steeds op dezelfde golflengte bevindt. (Bron : https://www.healthline.com/health/lgbtqia-safe-sex-guide#consent)

Het gebruik van contractuele toestemming stelt partners in staat seksuele ontmoetingen te doen wetende wat is afgesproken, zowel in termen van toestemming als seksuele activiteit. Daarom is contractuele toestemming leuk voor veel partners die liever niet praten over toestemming in het midden van seks. Dit kan mensen helpen zich beter voorbereid en comfortabel te voelen, terwijl het ook niet nodig is om een gepassioneerd moment te onderbreken.

Hier volgen voorbeelden waar geen toestemming gegeven werd

Ja zeggen omdat je gedwongen wordt of bang bent. Bijvoorbeeld iemand dreigt met je te breken omdat je geen seks
Photo by Sabina Tone

met betrokkene wil hebben
Ja zeggen omdat je bang bent voor schade of schaamte die je zelf of iemand anders die je dierbaar is zou kunnen oplopen. Bijvoorbeeld iemand dreigt geruchten over jou te verspreiden of dreigt jouw familie of vrienden iets aan te doen
Ja zeggen omdat je onrechtmatig vastgehouden wordt. Bijvoorbeeld iemand sluit je in een kamer op en zegt dat je de kamer niet mag verlaten totdat je seks hebt gehad met betrokkene
Ja zeggen omdat je slaapt, bewusteloos of verdoofd bent, aangetast door alcohol of een andere drug zodat je niet vrij je toestemming kan geven. Bijvoorbeeld iemand heeft een flink aantal drankjes op en is niet in staat om toestemming te geven, maar iemand doet desondanks seksuele dingen met betrokkene.
Ja zeggen omdat je mentaal niet in staat bent neen te zeggen. Dit kan bij het hebben van een mentale handicap, maar ook in een machtsrelatie waarbij je in de onmogelijkheid verkeert om neen te zeggen, vb met een leraar, een opvoeder, ouder, familielied, een trainer, een coach, ….Bijvoorbeeld je trainer van de atletiekclub wil je extra training en voorrang bij de competitie geven maar vraagt seksuele handelingen in de plaats.
Ja zeggen omdat je je vergist over de seksuele aard van de handeling of de identiteit van de persoon. Bijvoorbeeld : er was afgesproken dat het enkel zou blijven tot strelen onder de kleren maar geen vaginaseks of twee broers lijken erg op elkaar en zijn bijna even oud. Een van hen brengt een meisje mee naar huis en slaapt met haar, en ’s nachts, terwijl ze slaapt wisselen de broers van plaats wisselen. In de ochtend is het meisjes nog niet goed wakker, het is donker en ze heeft seks met de tweede broer, denkend dat hij de eerste broer was. (Beide broers werden beschuldigd van aanranding onder het strafrecht.)
Ja zeggen omdat je in de overtuiging bent dat dit hoort bij de medische, hygiënische of psychische behandeling. Bijvoorbeeld een arts of verpleegkundige raakt je aan of streelt of wrijft je met olie of zalf op intieme plekken wat je ongemakkelijk maakt maar betrokkene beweert dat het noodzakelijk is voor uw gezondheid …. of zoals het vragen om je broek en slip uit te doen bij een onderzoek van een luchtweginfectie. Een psycholoog streelt je op de borsten of geslachtsdelen omdat betrokkene beweert dat dit de stress, spanning en depressie vermindert.

Waardoor ga je over iemands grens?

Willen we respectvol met elkaar omgaan en niet over elkaars grenzen gaan? Als je weet wat er meespeelt bij grensoverschrijdend gedrag, kan je vermijden dat het gebeurt. De belangrijkste redenen waarom het soms misgaat zijn:

Jaloezie: je hebt het gevoel dat je partner je niet genoeg aandacht geeft, dus dwing je het af.
Woede niet kunnen beheersen: de ander heeft je geraakt of gekwetst, en daarom neem je wraak.
Gebrekkige communicatie: duidelijk aangeven wat je wil en wat je niet wil is nog steeds de beste manier om negatieve verrassingen te vermijden.
Onduidelijk onderhandelen: checken of je de ander goed begrijpt, de signalen juist interpreteert en de bedoelingen van jullie beiden duidelijk zijn, maakt deel uit van het verleiden.
Negatieve stress: als seks enkel dient om je eigen negatieve gevoelens van je af te zetten, is de kans klein dat de ander daarvan geniet.
Machogedrag: mannen en vrouwen zijn gelijkwaardig. Een vrouw dwingen omdat je haar als onderdanig beschouwt, is een man onwaardig.
Te veel zin: zin komt soms gaandeweg, maar dat betekent niet dat je de ander mag forceren omdat jij zin hebt in seks.
Frustratie: je kan niet altijd je zin krijgen, daar moet je mee leren omgaan.
Alcohol: alcohol maakt losser, maar zorgt er ook voor dat de grenzen niet meer zo duidelijk zijn. Seks onder invloed houdt risico’s in.
Onhandigheid: niemand is even perfect of handig als in de film. Onhandigheid proberen verbergen achter ruwheid is geen goed idee.

Wanneer ga je over de grens?

Dat is wanneer de andere persoon niet akkoord is over wat er gebeurt en hoe het gebeurt. De belangrijkste criteria zijn:

Toestemming: beide partijen moet toestemming geven over wat er zal gebeuren.
Vrijwilligheid: beide partijen mogen geen druk ervaren of gebruiken.
Gelijkwaardigheid: als de beide personen zich niet in een gelijkwaardige positie bevinden, dan kan dat invloed hebben op bijvoorbeeld de vrijwilligheid van de toestemming.

Photo by Tracey Hocking

Over de grens gegaan, wat nu?

Is het misgegaan, besef dan dat je hiermee iemand misschien veel schade berokkend hebt. Sta even stil bij jezelf en vraag je af waarom het zo gegaan is. Praat erover met elkaar, bied je verontschuldigingen aan en vraag wat de ander nodig heeft om je vertrouwen terug te winnen. Merk je dat het vaker gebeurt dat je jezelf niet in de hand hebt, erken dan je probleem. Neem iemand in vertrouwen; een vriend, een familielid of je huisarts. Je kan ook naar een CAW, therapeut of seksuoloog stappen. Vergeet niet dat grensoverschrijdend gedrag niet alleen negatief is voor de ander, maar bovendien ook strafbaar is.
Hoe wordt grensoverschrijdend gedrag goedgepraat?

Er zijn een aantal misvattingen, die soms ingeroepen worden om grensoverschrijdend gedrag goed te praten:

‘Wie a zegt moet ook b zeggen’. Nee, het is niet omdat iemand je wil kussen dat die persoon ook verder wil gaan.
‘Ze zegt nee, maar eigenlijk bedoelt ze ja’. Nee, als die persoon echt iets niet wil en die nee blijft herhalen, is dat wel degelijk nee.
‘Mannen hebben altijd zin in seks’. Nee, een man wil niet altijd seks. Iedereen verschilt in zijn of haar seksdrive.
‘Als vrouw moet je je partner bevredigen’. Nee, seks mag je nooit afdwingen. Een persoon is altijd baas over zijn of haar lichaam.
‘Zwijgen is instemmen’. Nee, de toestemming moet altijd expliciet zijn.
‘Je bent mij liefde en seks verplicht’. Nee, seks en liefde kan je niet opeisen of afdwingen.
Ik heb het recht om jou te straffen’. Nee, de ander pijn doen en straffen leidt niet tot een betere seksuele relatie.

Klacht indienen of niet?

Wanneer iemand je verplicht heeft tot seksueel contact zonder dat jij dit wilde, kan je beslissen om klacht in te dienen. In dat geval wordt je zaak onderzocht en wanneer kan vastgesteld worden dat jij inderdaad geen toestemming hebt gegeven, kan deze persoon gestraft worden.

We zouden je zeker willen aanmoedigen om een klacht in te dienen. Weet wel dat het niet altijd eenvoudig is om de afwezigheid van toestemming aan te tonen. Een klacht indienen kan dan een lang en moeilijk proces worden en bovendien heb je geen garanties dat je de uitkomst krijgt waar je op hoopt of die je verdient. Laat dit je echter niet ontmoedigen, maar laat je zeker goed begeleiden en ondersteunen!

Voor meer specifieke informatie over wat er allemaal komt kijken bij een klacht, kan je terecht op www.hulpnaverkrachting.be.

Voor juridische en psychosociale begeleiding kan je steeds beroep doen op de diensten slachtofferhulp van de CAW’s: www.caw.be.

Lees ook deze folder : Lees hier verder

Recht op gewenste seksualiteitsbeleving

Wanneer is seksualiteit gewenst en vanaf wanneer kan iemand geldig toestemmen? Er worden twee principes gehanteerd. Ten eerste de leeftijd en ten tweede het al of niet aanwezig zijn van penetratie. Qua leeftijd geldt het principe dat mensen jonger dan 16 jaar verondersteld worden niet geldig te kunnen instemmen met een seksuele handeling. Dus wie een min-16-jarige bij een seksuele handeling betrekt pleegt steeds een misdrijf. Art. 375 al. 6 Sw. bevat een gelijkaardige redenering met betrekking tot seksuele penetraties. Alleen legt dit artikel de leeftijdsgrens vreemd genoeg op 14 jaar. Wie een seksuele penetratie pleegt op een persoon die jonger dan 14 jaar is, pleegt steeds een misdrijf. Wie 14 jaar of ouder is, wordt echter wel geacht rechtsgeldig te kunnen toestemmen met een seksuele penetratie. Samen lijken deze artikelen dus te suggereren dat een jongere van 14 of 15 jaar oud wel geldig kan toestemmen met een seksuele penetratie maar niet met andere seksuele handelingen. In de rechtspraktijk werd dit ondervangen door een persoon die een seksuele penetratie pleegt op een persoon van veertien of vijftien jaar schuldig te verklaren aan een aanranding bij gelijkstelling (art. 372 al. 1 Sw.).

Photo by Dainis Graveris

In deze gevallen gaat het steeds om seksuele handelingen waarbij geen geweld of bedreigingen of andere vormen van dwang gebruikt worden. Deze artikelen beogen jongeren onder een bepaalde leeftijd tegen seksuele handelingen te beschermen. Maar ze vormen in principe ook een obstakel voor jongeren onder 16 jaar die met hun seksualiteitsbeleving experimenteren. Ze houden immers geen rekening met het leeftijdsverschil tussen de betrokkenen. Dezelfde regels gelden voor bijvoorbeeld een 15-jarige en een 18-jarige enerzijds en een 15-jarige en een 43-jarige anderzijds. Zowel de 18-jarige als de 43-jarige maken zich schuldig aan een misdrijf wanneer zij seksuele handelingen beleven met een min-16-jarige. Als twee min-16-jarigen seksuele handelingen met elkaar beleven, plegen ze allebei een ‘als een misdrijf omschreven feit’. Omdat de ‘dader’ minderjarig is, is niet het strafrecht, maar wel het jeugdrecht van toepassing. In dergelijke gevallen kan de jeugdrechtbank maatregelen treffen ten aanzien van de minderjarige ‘daders’. Dit is in de praktijk waarschijnlijk vrij uitzonderlijk, maar het blijft principieel mogelijk.

Ook seksuele handelingen in een familiale context zijn verboden totdat alle betrokkenen achttien jaar zijn (Art. 372 al. 2 Sw). Dat betekent dus ook dat seksuele handelingen tussen verwante personen niet strafbaar zijn wanneer alle betrokkenen die minimale leeftijd bereikt hebben. Verwante personen zijn: ouders en grootouders, adoptanten, broers of zussen. Verder ook iedere persoon die een soortgelijke positie heeft in het gezin als een broer of zus (bijvoorbeeld kinderen in nieuw samengestelde gezinnen) en iedere persoon die gewoonlijk of occasioneel met het slachtoffer samen- woont en over haar of hem gezag heeft (bijvoorbeeld de nieuwe partner van de moeder). Het is belangrijk op te merken dat de minderjarige zelf geen strafbare feiten pleegt; enkel diegene die de minderjarige bij de seksuele handelingen betrekt, pleegt een misdrijf.

Het is eveneens belangrijk op te merken dat het hier opnieuw gaat om seksuele handelingen waarbij geen geweld of bedreigingen gebruikt werd.

Een apart hoofdstuk vormen die uitingen van seksualiteit die wel gewenst zijn maar toch strafbaar gesteld kunnen worden. Het belangrijkste voorbeeld hiervan is de wetgeving op prostitutie en ontucht.
Prostitutie –het ‘kopen’ of ‘verkopen’ van seksuele handelingen –is op zichzelf nooit strafbaar geweest in België (op voorwaarde dat degene die de seksuele handelingen ‘verkocht’ seksueel handelingsbekwaam was). Wel strafbaar zijn allerlei handelingen die een derde, dus iemand anders dan de prostituant of prostitue(e), stelt waardoor ‘vraag’ en ‘aanbod’ elkaar (kunnen) vinden. Een concreet voorbeeld hiervan is het bemiddelen tussen een cliënt en een prostituee. Opdat er sprake zou zijn van strafbare handelingen, moet er dus sprake zijn van prostitutie en van verboden handelingen met betrekking tot prostitutie.

Spel

Wat is het?
Ongewenst seksueel gedrag is gedrag dat jij ongewenst vindt. Dat kan van alles zijn: een jongen die op de dansvloer tegen je aan schuurt. Een meisje dat een seksuele foto van jou aan iedereen laat zien. Of je partner die niet luistert als jij zegt dat je niet wilt vrijen. Ook aanranding en verkrachting zijn voorbeelden van ongewenst seksueel gedrag. Het zijn allemaal situaties waarin iemand jouw grenzen niet respecteert.

In Can you fit it? kun je verschillende situaties zien en ingrijpen voor het te laat is. Sofie en Tygo ontdekken hun grenzen in bed, help ze mee!

Hoe kan je overgehaald worden?
Je kunt heel duidelijk en heel subtiel overgehaald worden. Heel duidelijk is het als iemand doorgaat terwijl jij ‘nee’ zegt of als iemand je dwingt met geweld. Het kan ook subtieler gaan, door je eerst te vleien en daarna te zeggen dat je hem of haar niet teleur mag stellen. Of als iemand jou dronken voert. Bedenk altijd: niemand mag over jouw grens gaan, ook niet als je samen een relatie hebt of als je hebt geflirt.

Wie doet zoiets?
Meestal is het een bekende die over je grenzen gaat. Je vriend of vriendin, een internetdate, iemand uit de buurt waar je woont of een docent van school. Ook loverboys doen dit.

Schuldgevoel?
Veel meiden en jongens die een vervelende ervaring met seks hebben, voelen zich daarna schuldig. Ze denken dat zij het zelf hebben uitgelokt. Of dat ze gewoon niet duidelijk genoeg zijn geweest. Misschien heb jij daar ook last van. Bedenk altijd: het is jouw lichaam, niemand mag over je grens gaan.

Photo by Erik Lucatero

Vlaggensysteem Sensoa

Het systeem bestaat uit vier vlaggen (groene, gele, rode en zwarte vlag) en zes criteria om seksueel gedrag te beoordelen. Het schetst ook een pedagogische reactie per vlag, waar men zich kan op baseren in zijn reactie of aanpak. Er bestaan een 100-tal getekende situaties met uitleg en een advies en men kan terugvallen op een normatieve lijst met veel voorkomende seksuele gedragingen bij kinderen en jongeren.

Criteria
Wederzijdse toestemming: seksueel (getint) gedrag is alleen acceptabel als alle betrokkenen ermee akkoord gaan en zich er

Bron www.sensoa.be

prettig bij voelen. Wederzijdse toestemming (‘consent’) betekent dat beide partijen met volle bewustzijn moeten instemmen. Als de ene partij de andere in het ongewisse laat, misleidt, bedriegt of overrompelt, kan je dus niet van wederzijdse toestemming spreken. Het moeilijke bij dit criterium is dat toestemming vaak non-verbaal wordt gegeven en dat deze in de loop van het contact kan veranderen of ophouden. Beide partijen dienen daarmee rekening te houden. Voor jongeren is het niet gemakkelijk om signalen correct in te schatten, om zelf duidelijke signalen te geven en om te stoppen op het moment dat de andere partij afhaakt.

Vrijwilligheid: er mag bij seksueel (getint) gedrag geen vorm van beloning, manipulatie, druk of dwang in het spel zijn. Onder vrijwilligheid verstaan we dat de ene partij de andere niet onder druk zet, of een vorm van dwang gebruikt in de seksuele interactie. Deze dwang kan heel subtiel zijn, zoals een beloning beloven of een verlies of straf aankondigen, bijvoorbeeld ‘Als je niet meedoet, dan mag je niet naar mijn feestje komen, of ben ik je vriendje niet meer’. Soms is de dwang een dreigement of agressie en pijn, of de verwachting ervan.

Gelijkwaardigheid: alleen seksueel (getint) gedrag tussen gelijkwaardige partners is acceptabel. Die gelijkwaardigheid moet er zijn op vlak van leeftijd, kennis, intelligentie, aanzien, macht, levenservaring, maturiteit, status…. In een seksuele interactie moeten beide partijen aan elkaar gewaagd zijn, zodat de een de ander niet overheerst. De kans op misbruik van macht en overwicht is reëel, zelfs onbewust. De vraag hier is wanneer gebrek aan gelijk- waardigheid problematisch wordt. Kan een tienjarige seksuele spelletjes spelen met een acht-jarige? Een normaal begaafde acht-jarige jongen met een zwakbegaafd zeven-jarig meisje of twee jongens met één meisje? Hier zal men dus per situatie moeten bekijken of de partijen in de interactie voldoende gelijkwaardig zijn om overwicht van de ene op de andere uit te sluiten.

Ontwikkeling: bij elke ontwikkelingsfase hoort seksueel (getint) gedrag dat typisch en dus aanvaardbaar is voor die fase. Ook seksueel gedrag dat atypisch is voor een bepaalde leeftijd of ontwikkelingsfase zou dus grensoverschrijdend kunnen zijn. Gedrag dat gepast is voor de leeftijd of ontwikkeling betekent dat de jongere seksueel gedrag vertoont dat voor zijn of haar leeftijd of ontwikkeling verwacht kan worden. Of zien we gedrag van jongere of oudere kinderen/jongeren? Het gaat over situaties als bedplassen, naaktlopen, op de schoot kruipen, aan de geslachtsdelen wriemelen, taalgebruik…

Er zijn ook jongeren waarvan het ontwikkelingspatroon om diverse redenen niet volgens de gebruikelijke weg verloopt. Dan zal een vertaling van het criterium ‘ontwikkelingsadequaat’ nodig zijn. Er kan bijvoorbeeld een verschil zijn tussen de biologische (ook wel kalenderleeftijd genoemd) en de mentale leeftijd van een jongere, waardoor hij/zij in de ogen van de buitenwereld onaangepast gedrag vertoont. Voor deze kinderen is de normatieve lijst een ver- trekpunt en moeten de normen of reactiewijzen aangepast worden aan de mogelijkheden van de jongere.

Context: in elke context gelden andere regels voor seksueel (getint) gedrag. Gezond seksueel gedrag is aangepast aan die context. Regels kunnen veranderen naargelang de context. De schoolcontext zal bijvoorbeeld minder seksueel gedrag toelaten dan de thuiscontext. (Seksueel) gedrag is aanstootgevend als het andere mensen choqueert, tegen de borst stuit, of beledigt. De context kan ook te onveilig zijn voor het kind of de jongere om zich seksueel te ge- dragen. Vandaar dat de context waarbinnen seksueel gedrag vertoond wordt van belang is. De familiale context, de subcultuur en cultuur (etnische, religieuze, culturele, persoonlijke, waarden en normen, enz.) waarin jongeren leven, beïnvloeden de mate waarin hun sociale interacties al dan niet als acceptabel en veilig beschouwd worden.

Zelfrespect: soms kan seksueel (getint) gedrag fysieke, emotionele of psychische schade veroorzaken. Dit is niet de bedoeling. Aan seks hoor je een goed gevoel over te houden. Onder het criterium zelfrespect verstaan we dat de jongere zichzelf geen schade berokkent. Seksueel gedrag mag niet schadelijk zijn voor jezelf op fysiek, psychologisch of sociaal vlak. Zoals bijvoorbeeld jezelf vernederen, jezelf pijn doen, risicoseks hebben.

Bron www.sensoa.be

De vlaggen

Bron www.sensoa.be

We maken het onderscheid door middel van vlaggen.

Een groene vlag: aanvaardbare seksuele situatie.
Een gele vlag: licht grensoverschrijdende seksuele situatie.
Een rode vlag: ernstig grensoverschrijdende seksuele situatie.
Een zwarte vlag: zwaar grensoverschrijdende seksuele situatie.

Seksueel misbruik
Dit is elke vorm van seksueel grensoverschrijdend gedrag, in verbale, non-verbale of fysieke zin, opzettelijk of onopzettelijk, waar geen wederzijdse toestemming voor bestaat en/of die op een of andere manier is afgedwongen en/of waar het slachtoffer veel jonger is of in een afhankelijke relatie staat (donker gekleurde zone).

Seksueel grensoverschrijdend gedrag
Dit is elke vorm van seksueel gedrag of seksuele toe- nadering, in verbale, non-verbale of fysieke zin, waar- bij aan één of meerdere van de volgende zes criteria niet wordt voldaan: (1) wederzijdse toestemming, (2) vrijwilligheid, (3) gelijkwaardigheid, (4) leeftijds- of ontwikkelingsadequaat, (5) contextadequaat en (6) zelfrespect (licht gekleurde zone).

Tea and sex